มะเกลือ
ชื่ออื่นๆเช่น มะเกือ,มะเกีย(เหนือ),มักเกลือ(ตราด),เลือ(ใต้),ผีเผา(เงี้ยว),Ebony
ชื่อวิทยาศาสตร์ Diospyros mollis Griff. EBENACEAE
เป็นสมุนไพรไทยขนาดใหญ่ แก่นสีดำ ใบเดี่ยวรูปไข่ยาว ปลายทู่ ผลกลมเกลี้ยง
ถ่ายพยาธิ พยาธิตัวตืด พยาธิตัวกลม
ใช้ผลสดสีเขียวจำนวนเท่าอายุคนไข้ แต่ไม่เกิน 25 ผล นำมาโขลกพอแหลกผสมน้ำกระทิสด คั้นเอานำ้ยารับประทานให้หมด ก่อนอาหารเช้า หลังจากใช้ยา 3 ชั่วโมง ถ้ายังไม่ถ่ายเอาดีเกลือ 1-2 ช้อนโต๊ะละลายน้ำดื่มตามลงไปเมื่อทำยาเสร็จต้องรีบรับประทานทันทีมิฉะนั้นอาจเกิดพิษได้

มะขาม
ชื่ออื่นๆเช่น มะขามไทย,ขาม(ใต้),มะขามกระดาน,Tamarind
ชื่อวิทยาศาสตร์ Tamarindus indica Linn. LEGUMINOSAE
เป็นสมุนไพรไทยไม้ยืนต้น ใบประกอบเล็กๆ ดอกเล็กๆสีขาวเหลือง ผักกลมแบนเล็กน้อย
1.รักษาอาการท้องผูก
ใช้มะขามเปียก(เนื้อมะขามเปรี้ยว) 10-20 ฝัก(70-150 กรัม)จิ้มเกลือรับประทานแล้วดื่มน้ำตามมากๆหรือผสมน้ำคั้นเอาน้ำมะขามเปียกใส่เกลือเล็กน้อยรับประทาน
2.ขับพยาธิใส้เดือน
ใช้เมล็ดแก่คั่วแล้วแช่ในน้ำเกลือจนนุ่ม เอาเนื้อในเมล็ดเคี้ยวรับประทาน ครั้งละ 20-30 เมล็ดก่อนนอน
3.รักษาอาการไอ ขับเสมหะ
ใช้มะขามเปียก 1-2 ฝัก จิ้มเกลือรับประทานเมือมีอาการ

มะขามแขก
ชื่ออื่นๆเช่น Indian Senna,Tinnevelly Senna,Alexandria senna
ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia angustifolia Vahl. CAESALPINIACEAE
เป็นสมุนไพรไทยขนาดเล็ก ใบคล้ายใบมะขามไทย ดอกสีเหลืองเป็นช่อ ฝักแบนยาว
รักษาอาการท้องผูก เป็นยาถ่าย(สตรีมีครรภ์หรือมีรอบเดือนห้ามรับประทาน)
ใช้ใบแห้ง 1-2 กำมือ(5-10 กรัม)ต้มเอาน้ำดื่มก่อนนอน หรือใช้ฝักแห้ง 4-5 ฝัก ต้มเอาน้ำดื่มก่อนนอน หรือใช้ใบหรือฝักแห้งบดเป็นผงครั้งละ 1-2 ช้อนกาแฟชงน้ำร้อน 1 ถ้วย รับประทานถ้า”ซร้ท้องให้เติมกระวาน หรือกานพลูเล็กน้อย

มะขามป้อม
ชื่ออื่นๆเช่น กันโตด(เขมร),กำทวด(ราชบุรี),มั่งลู่,สันยาส่า(กระเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Phyllanthus emblica Linn. EUPHORBIACEAE
เป็นสมุนไพรไทยไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูง 8-12 เมตร ลำต้นมักคดงอ เปลือกนอกสีน้ำตาลอบเทา ผิวเรียบหรือค่อนข้างเรียบ เปลือกในสีชมพูสด ใบเดี่ยว มีลักษณะคล้ายใบประกอบคล้ายใบมะขาม รูปขอบขนานติดเรียงสลับสีเขียวอ่อนเรียงชิดกัน ใบสั้นมาก เส้นแขนงใบไม่ชัดเจน ดอกขนาดเล็กแยกเพศ แต่อยู่บนกิ่งหรือต้นเดียวกัน ออกตามง่ามใบตามปลายกิ่ง ดอกสีขาวหรือขาวนวล ผลทรงกลม ผลอ่อนมีสีเขียวอ่อน ผลแก่มีเขียวอ่อนค่อนข้างใส
รักษาอาการไอ ขับเสมหะ
ใช้เนื้อผลแก่สด ครั้งละ 2-3 ลูก ตำพอแหลกแทรกเกลือ อมหรือเคี้ยวรับประทาน วันละ 3-4 ครั้ง

มะคำดีควาย
ชื่ออื่นๆเช่น ประคำดีควาย,ส้มป่อยเทศ(เชียงใหม่),ชะแซ(กระเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน),คำดีควาย(ใต้),มะซัก(เหนือ),Soap Nut Tree
ชื่อวิทยาศาสตร์ Sapindus rarak A.DC.,S.dittelasmararak Hook.f. SAPINDACEAE
เป็นสมุนไพรไทยไม้ยืนต้นขนาดกลาง ใบรูปไข่ขอบขนาน ดอกเล็กๆเป็นช่อใหญ่สีขาวปนเหลือง ผลกลมขนาดเท่าลูกพุทรา
รักษาชันตุ
ใช้ผลแห้ง 5 ลูก ต้มเอาน้ำทาศรีษะบริเวณที่เป็นเช้า-เย็น ระวังอย่าให้เข้าตาจะทำให้ตาอักเสบได้